Na pograniczu trzech dzielnic – dzieje Ziemi Łukowskiej

Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej wydało publikację historyczną „Na pograniczu trzech dzielnic. Z dziejów ziemi łukowskiej i stężyckiej\". Autorem jest dr Kazimierz Więch – dziennikarz i historyk, doktor nauk humanistycznych. Były redaktor naczelny „Expressu Wieczornego” i tygodnika „Kulisy”, wieloletni zastępca redaktora naczelnego „Życia Warszawy” i „Gazety Prawnej”. Pracował również w redakcjach  „Trybuny Mazowieckiej” i  „Przeglądu Tygodniowego”. Autor monografii naukowych: „Polska Partia Socjalistyczna 1918-1921” (1978) i „PPS w pierwszych latach parlamentaryzmu  1921-1923” (1987). W prasie codziennej i czasopismach publikował artykuły z zakresu najnowszej historii Polski. W kręgu jego zainteresowań szczególne miejsce zajmują Podlasie i Lubelszczyzna - ich dzieje, przyroda, dziedzictwo kultury.  

W Polsce przedrozbiorowej nasze okolice należały do dzielnicy małopolskiej, do dwóch sąsiadujących ze sobą województw – sandomierskiego i lubelskiego. Na wschodzie graniczyły z Podlasiem, na północy – z Mazowszem. Granica między nimi była dość płynna, a pod zaborami praktycznie zanikła.  

Pierwsza część opracowania zatytułowana „Od Piastów do II Rzeczypospolitej” dowiemy się o tym jak rozwijało się osadnictwo i urbanizacja, jak kształtowały się stosunki własnościowe, zmiany w administracji państwowej, samorządowej i kościelnej. W polu widzenia znalazły się miasta, okręgi parafialne, największe posiadłości ziemskie oraz ich właściciele. Z wydarzeń politycznych uwzględniono głównie te, które miały bezpośredni wpływ na kondycję ludności, rozwój czy stagnację poszczególnych miast i wsi oraz na stosunki społeczne.  

Kolejna część poświęcona została Okrzei i okolicom. Badaniu poddane zostało dawne miasteczko Okrzeja oraz przylegające do niego tereny sąsiednich parafii, a później gmin, których historia w ciągu dziejów w taki czy inny sposób łączyła się ze sobą lub które do siebie wzajemnie ciążyły. O wyborze Okrzei zdecydowała zarówno jej typowość dla całego otaczającego terenu, jak i pewne cechy, które ją wyróżniały: odmienny od innych charakter miasta oraz jej szczególna rola w historii polskiej kultury i dziejach oręża polskiego. W jej pobliżu urodził się i spędził dzieciństwo nasz wielki pisarz Henryk Sienkiewicz oraz rozegrała się ostatnia batalia kampanii wrześniowej 1939 roku pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga. Dziejom rodziny Sienkiewicza w trzech pokoleniach – Cieciszowskich od strony matki i Sienkiewiczów od strony ojca – jest poświęcony duży fragment szkicu.  

Trzecia i ostatnia część książki poświęcona została partyzanckim legendom - „Trzy partyzanckie legendy – „Orlik”, „Serafin” i „Ostoja”. Tu poruszony został trudny i bolesny temat najpierw antyhitlerowskiego, a później antykomunistycznego ruchu oporu w czasie drugiej wojny światowej i w pierwszych latach powojennych. Wszystko na podstawie losów trzech legendarnych postaci: Mariana Bernaciaka „Orlika”, Serafima Aleksiejewa „Serafina” i Wacława Rejmaka „Ostoję”. Na plan pierwszy zostały wysunięte zagadnienia strategii, polityki i wzajemnych stosunków dwóch antagonistycznych nurtów podziemia – komunistycznego i niepodległościowego – oraz postawy i działania dowódców.