CUS to rewolucja w polityce społecznej  Gminy  Wojcieszków . Pomaga i edukuje

 Współczesna rzeczywistość społeczna postawiła przed władzami samorządów szereg wyzwań. Poszerzył się obszar problemów społecznych – do dawnych, takich jak przemoc w rodzinach, alkoholizm, ubóstwo czy uzależnienie od świadczeń pomocy społecznej, dołączyły nowe problemy związane z demografią: starzejące się społeczeństwo, rozpad więzi w rodzinach, przemoc internetowa wśród dzieci i młodzieży. I chociaż ostatnie lata przyniosły szereg zmian w systemie wsparcia rodzin – poprzez projekty socjalne (np.: Program Rodzina 500+, zwiększenie wysokości świadczeń pieniężnych na rzecz opiekunów osób niepełnosprawnych) czy istotny spadek bezrobocia – nie spowodowało to znaczącego zmniejszenia liczby osób i rodzin potrzebujących pomocy i wsparcia. Rozwiązaniem, które daje szansę na poprawę tej sytuacji jest wdrożenie racjonalnej i efektywnej organizacji usług społecznych, poprzez utworzenie Centrum Usług Społecznych – w miejsce dotychczas funkcjonującego ośrodka pomocy społecznej. Możliwość takich zmian pojawiła się 19 lipca 2019 r. wraz z ustawą o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Gmina Wojcieszków bardzo szybko skorzystała z tej szansy, przystępując do projektu pilotażowego ogłoszonego w 2020r. przez MRiPS, w wyniku realizacji którego -1 maja 2021 roku  powstało Centrum Usług Społecznych w Wojcieszkowie. Jest jednym z 3 CUS-ów w województwie lubelskim, których włodarze mieli odwagę i determinację aby dokonać przekształcenia starego i wypracowanego Gops -u w nowe i nieznane wyzwanie. 

Nowa jakość i nowe możliwości

Centra Usług Społecznych to nowa koncepcja organizowania i świadczenia usług społecznych. Nowa jednostka organizacyjna, która ma służyć zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej w określone usługi społeczne oraz koordynowaniu tych usług. Powstały nowe, dostosowane stanowiska pracy, gdzie pracują osoby z odpowiednimi kwalifikacjami, podejściem do petenta. Centrum Usług Społecznych kieruje Dyrektor/Organizator usług społecznych (OUS), który tworzy zespół do spraw organizowania usług społecznych a także  zatwierdza opracowywane przez organizatora usług społecznych standardy jakości usług społecznych, indywidualne plany usług społecznych oaz roczny plan działalności centrum. W skład zespołu wchodzi koordynator indywidualnych planów usług społecznych (KIPUS), który wśród wielu zadań ma m.in. rozpoznanie indywidualnych potrzeb osób zainteresowanych skorzystaniem z usług społecznych, opracowanie indywidualnych planów usług i ich monitorowanie. Odpowiada też za realizację usług zlecanych podmiotom zewnętrznym. Nowym stanowiskiem jest też  organizator społeczności lokalnej (OSL) którego zadaniem jest opracowanie planu organizowania społeczności lokalnej, podejmowanie działań w celu jej aktywizacji, w szczególności organizowanie działań wspierających, zmierzających do wzmocnienia więzi społecznych i integracji. Prowadzi współpracę z organizacjami pozarządowymi i podmiotami prowadzącymi pracę środowiskową. W strukturze CUS działa  również Zespół do spraw realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej gdzie organizator pomocy społecznej, specjaliści z zakresu pracy socjalnej i pracy z rodziną realizują zadania z zakresu pomocy społecznej, w tym w zakresie integracji społecznej.

CUS jest miejscem gdzie dostępne są usługi z różnych systemów: pomocy społecznej, polityki rodzinnej, promocji i ochrony zdrowia, kultury, edukacji publicznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych. Tu każdy mieszkaniec, bez względu na dochód i sytuację społeczną, otrzyma wsparcie w sposób zindywidualizowany (usługi „szyte na miarę”) a ich realizacja odbywa się przy ścisłej współpracy lokalnych usługodawców, organów administracji publicznej, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, podmiotów ekonomii społecznej. Ta koordynacja działań w konsekwencji prowadzi do tworzenia nowych standardów usług, umożliwia kompleksowe ich organizowanie i zapewnia większą dostępność – co jest istotne zwłaszcza na obszarach wiejskich.

To, co odróżnia CUS od ośrodków pomocy społecznej, to obowiązek podejmowania działań na rzecz integracji i wspierania rozwoju wspólnoty samorządowej z wykorzystaniem jej potencjału, w tym organizowanie działań samopomocowych, wolontaryjnych i sąsiedzkich stanowiących uzupełnienie usług społecznych (tzw. działania wspierające). Co dzięki powstaniu CUS zyskała lokalna społeczność? Na pewno każdy z mieszkańców otrzymał możliwość skorzystania z szeregu usług oferowanych przez CUS. Dzieci, młodzież, osoby pracujące, matki z dziećmi, seniorzy czy osoby niepełnosprawne -  dla wszystkich grup społecznych utworzono nowe, potrzebne usługi.

Dzięki podjętym działaniom w gminie powstały 3 kluby seniora i Klub samopomocy  dla osób niepełnosprawnych, które dały osobom starszym możliwość wyjścia z domu, poprawienia kondycji fizycznej i psychicznej, skorzystania z  wyjazdów poszerzających ich zainteresowania czy odbudowanie więzi sąsiedzkich po okresie pandemii. Ponadto w  Klubie samopomocy w Wólce Domaszewskiej osoby niepełnosprawne oraz pozostali mieszkańcy gminy mogą korzystać z zabiegów rehabilitacyjnych pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty. Dzięki wprowadzonym usługom dzieci i  młodzież może realizować swoje pasje i odkrywać talenty poprzez udział w zajęciach edukacyjnych, sportowych i tanecznych. Rodziny z dziećmi z niepełnosprawnością otrzymują wsparcie w postaci usługi wytchnieniowej, doradztwa czy poradnictwa  specjalistycznego a także warsztatów edukacyjnych i spotkań integracyjnych. Osoby w wieku produkcyjnym mogą realizować się w klubie osób aktywnych. Spośród innych ciekawych rozwiązań wymienić należy sam sposób świadczenia usług w CUS. Opiera się  o indywidualny plan usług społecznych, opracowywany na potrzeby konkretnej osoby czy rodziny przez koordynatora, zatwierdzany przez organizatora usług społecznych lub dyrektora CUS, a następnie monitorowany i w miarę potrzeby modyfikowany. Przyjęte rozwiązania ustawowe dają dużo możliwości samorządom gminnym i mogą przynieść wiele korzyści. Przede wszystkim zintegrowanie usług społecznych w ramach jednej instytucji.  

Zaproponowany przez ustawodawcę nowy model organizowania usług społecznych poprzez CUS, daje gminom szansę zarówno na poszerzenie katalogu  usług, jak również dostępu do nich wszystkim mieszkańcom. Problemy społeczne, które zostały wymienione w diagnozie potrzeb i potencjału mają szansę być rozwiązane przy wykorzystaniu usług społecznych.  Jednym z dominujących jest starzenie się społeczeństwa a przy tym konieczność zapewnienia opieki osobom starszym wymagającym jej całodobowo. Zorganizowanie usług społecznych w ramach jednej instytucji zapewni dogodniejszy dostęp do tych usług i możliwość zapewnienia osobie różnorodnej ich oferty, gdyż aktualnie głównym problemem dostępności do usług jest oddalenie miejsca ich świadczenia od beneficjenta (zwłaszcza w małych gminach). Wszystkie te pozytywne zmiany mogą przełożyć się na tę najważniejszą, rozumianą jako korzyści, które może przynieść CUS w długoletniej perspektywie. Usługi zgromadzone w CUS, nakierowane na aktywizację osób i całej społeczności lokalnej, pozwalające na wydłużenie aktywności społecznej i zawodowej jej członków – o ile będą odpowiednio dobrane i efektywnie świadczone – pozwolą na ograniczenie kosztów, które gmina poniosłaby w przyszłości.

Dotyczy to zarówno osób starszych, które dłużej pozostaną w środowisku, zamiast stać się mieszkańcami domów pomocy społecznej, jak również rodzin, w których matki po urlopach rodzicielskich wrócą na rynek pracy, zamiast rezygnować z aktywności zawodowej bo nie mogą zapewnić pomocy specjalistycznej swoim dzieciom w miejscu zamieszkania. Gmina Wojcieszków podjęła się wyzwania  utworzenia CUS -u w ramach pilotażu. Dla innych samorządów będzie on przykładem do obserwowania, podglądania działań, wyciągania wniosków i niewątpliwie zachętą do utworzenia takich jednostek.

Problemy społeczne od razu nie znikną ale dzięki wprowadzanym usługom, zaistniałym zmianom w jednostce jaką jest CUS zmieni się z czasem podejście mieszkańców do instytucji pomocowych a otwartość na potrzeby wszystkich udowodni, że każdy ma jednakowe prawo do korzystania z zasobów jakie posiada gmina. Ważne jest aby małymi krokami zmieniać rzeczywistość w której żyjemy, wykorzystując potencjał gminnej społeczności lokalnej: działających jednostek organizacyjnych, organizacji pozarządowych oraz mieszkańców gminy.